นิ่ว (Urolithiasis) จริง ๆ แล้วไม่ใช่โรค แต่เป็นการพบก้อนผิดปกติบางอย่างในทางเดินปัสสาวะ นิ่วสามารถเกิดได้ที่ไต ท่อไต กระเพาะปัสสาวะ หรือแม้กระทั่งส่วนของท่อปัสสาวะก็สามารถพบได้ สำหรับนิ่วในสัตว์เลี้ยงมีด้วยกันหลายชนิด แต่หลัก ๆ เรามักพบอยู่ประมาณ 8 ชนิดที่ทำให้เกิดปัญหาได้บ่อยในน้องหมาน้องแมว ได้แก่
- Magnesium Ammonium Phosphate (แมกนีเซียมแอมโมเนียมฟอสเฟต หรือเรียกอีกชื่อว่า Struvite (สตรู-ไวท์)
- Calcium Oxalate (แคลเซียมออกซาเลต)
- Urate (ยูเรต)
- Cystine (ซีสทีน)
- Calcium Phosphate (แคลเซียมฟอสเฟต)
- Silica (ซิลิกา)
- Compound (คอมพาวน์)
- Mixed (มิกซ์)
ภาพแสดงตัวอย่างนิ่วในสัตว์เลี้ยงที่มักพบได้บ่อย
โรคนิ่วในสัตว์เลี้ยงมีสาเหตุมาจากอะไรได้บ้าง
หลายคนคงสงสัยว่า “เจ้าก้อนนี้ท่านได้แต่ใดมา??” จริง ๆ แล้วสาเหตุของการเกิดนิ่วมีได้ด้วยกันหลายสาเหตุ
- จากตัวของสัตว์เลี้ยงเอง ทั้งในด้านความแตกต่างของสายพันธุ์ อายุ เพศ หรือสภาพแวดล้อม ทั้งหมดนี้มีผลต่อการสะสมของนิ่วที่แตกต่างกัน สุนัขพันธุ์เล็กมีโอกาสเกิดนิ่วได้ง่ายกว่าพันธุ์ใหญ่ เนื่องจากขนาดของท่อทางเดินปัสสาวะที่แคบกว่า ส่วนในแมวก็เช่นกัน เราจะพบว่าน้องแมวเพศผู้มีโอกาสเกิดนิ่วได้มากกว่าเพศเมีย
- การติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะของสัตว์เลี้ยงมีโอกาสเกิดนิ่วได้ เนื่องจากภาวะอักเสบทำให้เซลล์เสียหายจนเกิดการหลุดลอกของตัวเซลล์ออกมา และสะสมรวมตัวกันเป็นตะกอนก้อนนิ่วในที่สุด
- การกินอาหารบางอย่างที่มีผลต่อสมดุลความเป็นกรด-ด่างในร่างกาย ก็มีผลต่อการกระตุ้นให้เกิดนิ่วได้ หรือการจัดหาน้ำดื่มให้สัตว์เลี้ยงไม่สะอาดเพียงพอก็กระตุ้นการก่อนิ่วได้เช่นกัน
- ลักษณะการขับปัสสาวะของตัวสัตว์เอง เช่น ไม่ค่อยขับถ่ายปัสสาวะ หรือ ถ่ายออกมาในแต่ละครั้งปริมาณค่อนข้างน้อย ซึ่งมีผลทำให้เกิดการคั่งค้างของเสียในท่อทางเดินปัสสาวะเป็นเวลานานขึ้น จนทำให้เกิดนิ่วตามมาได้
"หมาแมวฉี่ไม่ออก" ใช่อาการของโรคนิ่วหรือไม่
ปัญหาฉี่ไม่ออกของสัตว์เลี้ยง ถือเป็นหนึ่งในความผิดปกติของระบบทางเดินปัสสาวะ ซึ่งอาจเกี่ยวข้องกับภาวะโรคนิ่วได้เช่นกัน ดังนั้นหากเจ้าของพบลักษณะผิดปกติดังกล่าว แนะนำให้พาไปยังคลินิกหรือโรงพยาบาลสัตว์ เพื่อให้สัตวแพทย์วินิจฉัยโดยด่วน นอกจากนี้หมอแนะนำให้ลองดูลักษณะความผิดปกติอื่น ๆ จากการปัสสาวะของน้อง ได้แก่
- ปัสสาวะกะปริดกะปรอยมากขึ้น
- ปัสสาวะปริมาณน้อยและบ่อยครั้ง
- อาจพบน้องมีการเลียที่อวัยวะเพศบ่อย ๆ คล้ายปัสสาวะติดขัด
- บางตัวสีของปัสสาวะผิดปกติไป พบมีเลือดปน และมีอาการเบ่งหรือร้องเจ็บปวดขณะปัสสาวะ
เจ้าของอาจสังเกตเพิ่มเติมในเรื่องของความร่าเริงและการกินอาหารของน้องหมาน้องแมว เพราะสัตว์เลี้ยงบางตัวที่พบภาวะนิ่วอุดตันทางเดินปัสสาวะ มักมีอาการซึม เบื่ออาหาร และอาเจียนร่วมด้วย
การวินิจฉัยและการรักษาโรคนิ่ว
โดยส่วนใหญ่แล้วเราสามารถแยกชนิดของนิ่วได้ด้วยตาเปล่า จากลักษณะของตะกอนในปัสสาวะ แต่ในบางกรณีที่ผลึกของก้อนนิ่วดูแล้วไม่ชัดเจน การยืนยันผ่านการตรวจด้วยกล้องจุลทรรศน์ เครื่องอัลตราซาวน์ รวมถึงการวินิจฉัยผ่านเครื่องเอ็กซ์เรย์ จะเป็นสิ่งที่คุณหมอนำมาใช้ในการแยกวินิจฉัยชนิดของนิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะ ร่วมกับการตรวจค่าเลือดเพื่อดูสุขภาพโดยรวมของตัวสัตว์ ซึ่งผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการดังกล่าว ยังช่วยประเมินระดับของปัญหาที่เกิดขึ้นกับไตของน้องหมาน้องแมวได้อีกด้วย เช่น อาจพบการกรองของเสียที่ไตลดลงจากภาวะนิ่วที่เกิดขึ้นได้
ภาพแสดงตัวอย่างนิ่วในสัตว์เลี้ยงที่มักพบได้บ่อย
หลังจากวินิจฉัยชนิดของนิ่วได้แล้ว ก่อนทำการรักษาสัตว์เลี้ยงที่มีภาวะดังกล่าว คุณหมอจะทำการตรวจหาเชื้อแบคทีเรียที่อาจแฝงอยู่ในกระเพาะปัสสาวะเพิ่มเติม ทั้งนี้เพื่อให้การวางแนวทางการรักษาโรคเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด รวมถึงมีการเลือกใช้ยาปฏิชีวินะที่เหมาะสมและตรงกับเชื้อโรคที่ตรวจเพาะได้
คำแนะนำเพิ่มเติม เพื่อป้องกันการเกิดโรคนิ่วซ้ำใหม่
1. แนะนำให้มีการปรับเปลี่ยนชนิดของอาหาร
ควรมีการปรับเปลี่ยนชนิดของอาหาร เพื่อสร้างสภาวะความเป็นกรด-ด่างที่เหมาะสมต่อร่างกาย คุณหมออาจแนะนำให้น้องหมาน้องแมวปรับไปกินอาหารสูตรเฉพาะโรคไต ซึ่งเป็นอาหารที่มีรสชาติอ่อน และมีความเหมาะสมกับสัตว์เลี้ยงที่เคยพบปัญหาในระบบทางเดินปัสสาวะมาก่อนหน้านี้
สำหรับอาหารที่แนะนำ เมื่อสัตว์เลี้ยงมีปัญหาเกี่ยวกับไตและทางเดินปัสสาวะ
2. กระตุ้นให้สัตว์เลี้ยงดื่มน้ำมากขึ้น เพื่อลดปัญหาหมาแมวฉี่ไม่ออก
ควรมีการกระตุ้นให้สัตว์เลี้ยงดื่มน้ำมากขึ้น หรือเจ้าของอาจช่วยป้อนน้ำน้องเป็นบางครั้งบางคราวเมื่อสังเกตว่าน้องไม่ค่อยเข้าหาถาดน้ำ รวมถึงจำเป็นต้องมีการปรับพฤติกรรมและสิ่งแวดล้อมใหม่เพื่อลดโอกาสในการกลับมาเป็นนิ่ว คำแนะนำจะขึ้นอยู่กับประวัติการรักษาของสัตว์เลี้ยงรายตัว
การพาน้องหมาน้องแมวมาตรวจหานิ่วเป็นประจำ หลังจากที่รักษาหายแล้วยังคงเป็นสิ่งจำเป็น เนื่องจากโอกาสในการกลับมาเป็นนิ่วใหม่สามารถเกิดขึ้นได้ ดังนั้นแม้ว่าเราจะมีการปรับเปลี่ยนชนิดอาหาร หรือมีการกินยาเพื่อป้องกันการเกิดนิ่ว ก็ยังมีโอกาสที่จะเกิดนิ่วใหม่ได้เช่นกัน
หากคุณกำลังมองหาช่องทางในการขยายธุรกิจและเพิ่มยอดขายให้เติบโตอย่างก้าวกระโดด มาร่วมเป็น Partner กับ Deemmi Pet สิคะ เรามีทีมการตลาดดิจิทัลมืออาชีพ พร้อมให้คำปรึกษาและสนับสนุนคุณอย่างเต็มที่ สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ Line: @deemmipet
บทความน่าสนใจของ DEEMMI: อาหารแมวเค็มกับสาเหตุของเกิดโรคไต เป็นคนละเรื่องกัน
แหล่งอ้างอิง: Urolithiasis in Small Animals
สพ.ญ.สุดา สุระสินธุ์อนันต์
คณะสัตวแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
